Legerplaats van de Romeinen, Sint Maarten als schutspatroon en een verwoestende storm. De Domkerk heeft een boeiende geschiedenis die teruggaat tot het begin van de jaartelling.

Romeinen, Franken en Friezen

Waar nu de Domkerk staat, bevond zich ooit een legerkamp. Dit castellum, Trajectum, hadden de Romeinen gebouwd in de 1e eeuw n. Chr. Nadat ze vertrokken waren, vestigden de Franken zich op die plek. Zij bouwden er kerkjes, die keer op keer verwoest werden door Friezen en Noormannen. Maar steeds opnieuw bouwden ze de kerkjes ook weer op. 

De Romeinse militair Maarten, die zijn rode soldatenmantel had gedeeld met een bedelaar, stond in hoog aanzien bij de Franken. Dankzij hen kwam het verhaal over Sint Maarten in Utrecht. De missionaris Willibrord, die zich eind 7e eeuw in Utrecht vestigde, wijdde een van de kerkjes aan Sint Maarten en zo werd de heilige schutspatroon van de stad.

Een stenen kerk en een storm

In de 11e eeuw verrees er een grote, romaanse Dom, en ongeveer tweehonderd jaar later een gotische kathedraal. Hiervan is een deel nog steeds te zien. De bouw duurde 266 jaar en werd in 1520 vanwege geldgebrek stopgezet. In 1579 werd in de kapittelzaal de Unie van Utrecht ondertekend.

Bij de grote storm van 1674 werd het schip van de kerk weggeblazen. Het koor én de hoge toren bleven overeind. Het schip werd nooit meer opgebouwd – daardoor is de Domkerk nu een halve kerk.

In protestantse handen

Tot de Reformatie was de Dom een kanunnikenkerk en de belangrijkste kerk van het bisdom Utrecht. Dit omvatte destijds bijna het hele huidige Nederland. In 1580 kwam de kerk in protestantse handen. Veel bijzondere versieringen en beelden uit de katholieke tijd werden verwijderd of weggewerkt. De kerk kreeg een veel soberdere aanblik. Toch is er nog steeds veel kunst te zien in de Domkerk. 

Kunst in de kerk

Diverse grafmonumenten en schilderingen stammen nog uit de middeleeuwse katholieke tijd. Sommige zijn tevoorschijn gekomen tijdens de grote restauratie in de jaren twintig van de vorige eeuw. Ook uit de tijd van de renaissance en de barok valt er genoeg te bezichtigen. Tegenwoordig exposeren bovendien regelmatig bekende en minder bekende kunstenaars in de kerk.